Filipino - Grade 6
Panitikan, Sanaysay, Pananaliksik, at Akademikong Pagsulat
Mga Nilalaman
1. Panitikang Filipino
Ang panitikang Filipino ay ang koleksyon ng mga akdang nakasulat sa wikang Filipino at iba pang katutubong wika ng Pilipinas. Ito ay nagpapakita ng ating kultura, kasaysayan, at pagkakakilanlan.
Mga Panahon ng Panitikang Filipino:
1. Panahon Bago Dumating ang mga Espanyol
Epiko, alamat, bugtong, salawikain, awiting-bayan
2. Panahon ng Espanyol (1565-1898)
Pasyon, awit, korido, komedya, moro-moro
3. Panahon ng Propaganda at Himagsikan
Mga akda ni Rizal, Bonifacio, at iba pang bayani
4. Panahon ng Amerikano (1898-1946)
Maikling kuwento, nobela, dula
5. Panahon ng Kasarinlan Hanggang Kasalukuyan
Makabagong tula, maikling kuwento, nobela, dula
Mga Kilalang Akda at Manunulat:
| Manunulat | Kilalang Akda |
|---|---|
| Dr. Jose Rizal | Noli Me Tangere, El Filibusterismo |
| Francisco Balagtas | Florante at Laura |
| Amado V. Hernandez | Mga Ibong Mandaragit, Isang Dipang Langit |
| Lope K. Santos | Banaag at Sikat |
| Lualhati Bautista | Dekada '70 |
2. Mga Uri ng Akdang Pampanitikan
A. Patula (Poetry)
- Epiko - Mahabang tulang nagsasalaysay ng kabayanihan (Biag ni Lam-ang)
- Korido/Awit - Mahabang tula tungkol sa pakikipagsapalaran (Florante at Laura)
- Tulang Liriko - Nagpapahayag ng damdamin ng makata
- Soneto - May 14 na taludtod, madalas tungkol sa pag-ibig
- Tanaga - Tulang may 4 na taludtod, 7 pantig bawat taludtod
B. Prosa (Prose)
- Maikling Kuwento - Maiikling salaysay na may iisang tema
- Nobela - Mahabang akdang prosa na may komplikadong banghay
- Sanaysay - Akda tungkol sa isang paksa gamit ang sariling pananaw
- Alamat - Kwentong nagpapaliwanag ng pinagmulan ng bagay
- Parabula - Kwentong may aral sa buhay
C. Dula (Drama)
- Komedya - Dulang nakakatawa, masayang wakas
- Trahedya - Dulang malungkot, kalunos-lunos na wakas
- Melodrama - Dulang puno ng emosyon at aksyon
- Dula-dulaan - Maikling dula para sa entablado
Tandaan: Ang pagkakaiba ng patula at prosa - ang patula ay may sukat, tugma, at rhythm; ang prosa ay ordinaryong pagsulat na walang sukat at tugma.
3. Pagsulat ng Sanaysay
Ang sanaysay ay isang akdang pampanitikan kung saan ipinapahayag ng may-akda ang kanyang mga ideya, opinyon, at damdamin tungkol sa isang paksa.
Mga Uri ng Sanaysay:
Pormal na Sanaysay
Seryoso, may balangkas, akademiko ang paksa
Di-Pormal na Sanaysay
Magaan, personal, maaaring nakakatawa
Nagsasalaysay (Narrative)
Nagkukuwento ng karanasan o pangyayari
Naglalarawan (Descriptive)
Nagbibigay ng detalye tungkol sa paksa
Nagpapaliwanag (Expository)
Nagpapalinaw ng impormasyon
Nangangatwiran (Argumentative)
Nanghihikayat sa isang paniniwala
Balangkas ng Sanaysay:
I. Panimula (Introduction)
Hook, background, thesis statement
II. Katawan (Body) - 2-3 talata
Pangunahing ideya + sumusuportang detalye bawat talata
III. Konklusyon (Conclusion)
Buod, restate thesis, pangwakas na pag-iisip
Mga Tip sa Pagsulat:
- * Pumili ng paksang interesante sa iyo
- * Magsimula sa isang hook o panawag-pansin
- * Gamitin ang mga halimbawa at ebidensya
- * Siguraduhing may lohikal na daloy ang mga ideya
- * Bago ipasa, suriin ang grammar at spelling
4. Ang Thesis Statement
Ang thesis statement ay isang pangungusap na nagsasaad ng pangunahing ideya o argumento ng iyong sanaysay o papel-pananaliksik. Ito ang pinakamahalagang bahagi ng panimula.
Katangian ng Mabuting Thesis Statement:
- Malinaw at Tiyak - Hindi malabo o masyadong pangkalahatan
- May Argumento - Nagpapahayag ng posisyon o opinyon
- Maikli - Isang pangungusap lamang
- Napapatunayan - May ebidensya na sumusuporta
- Nasa Panimula - Madalas nasa huling bahagi ng unang talata
Mahinang Thesis:
"Ang edukasyon ay mahalaga."
Masyadong pangkalahatan, walang direksyon
Malakas na Thesis:
"Ang pagpapatupad ng K-12 program ay nakatulong sa pagpapahusay ng kalidad ng edukasyon sa Pilipinas dahil sa mas mahabang panahon ng paghahanda at mas praktikal na kurikulum."
Tiyak, may argumento, may dahilan
Formula sa Pagsulat ng Thesis:
Halimbawa: "Dapat ipagbawal ang paggamit ng plastik [paksa] dahil ito ay nakakapinsala sa kalikasan [posisyon] at nagdudulot ng matinding polusyon sa dagat [dahilan]."
5. Pananaliksik at Bibliograpiya
Ang pananaliksik ay sistematikong pag-aaral upang makakuha ng bagong kaalaman. Ang bibliograpiya ay listahan ng lahat ng sangguniang ginamit sa pananaliksik.
Mga Hakbang sa Pananaliksik:
Pumili ng Paksa
Siguruhing interesante at may sapat na sanggunian
Bumuo ng Research Questions
Ano ang gustong malaman? Ano ang layunin?
Magkalap ng mga Sanggunian
Aklat, artikulo, website, panayam
Suriin at Organisahin ang Datos
Gumawa ng outline at tala
Isulat ang Papel-Pananaliksik
Sundin ang tamang format
Gumawa ng Bibliograpiya
Ilista ang lahat ng sanggunian
Format ng Bibliograpiya:
Aklat:
Apelyido, Pangalan. Pamagat ng Aklat. Lungsod: Tagapaglimbag, Taon.
Halimbawa: Rizal, Jose. Noli Me Tangere. Maynila: Vibal, 2012.
Website:
"Pamagat ng Artikulo." Pangalan ng Website. URL. Petsa ng Access.
Dyornal/Magazine:
Apelyido, Pangalan. "Pamagat ng Artikulo." Pangalan ng Dyornal, Vol., Bilang, Taon, Pahina.
Babala: Ang plagiarism (pagkopya ng walang pahintulot) ay isang mabigat na paglabag sa akademikong integridad. Palaging banggitin ang iyong mga sanggunian!
6. Pagsulat ng Thesis/Papel-Pananaliksik
Ang papel-pananaliksik ay pormal na dokumento na naglalahad ng resulta ng iyong pag-aaral tungkol sa isang paksa. Ito ay may tiyak na balangkas at format.
Mga Bahagi ng Papel-Pananaliksik:
1. Pamagat (Title Page)
Pamagat, pangalan, paaralan, petsa
2. Abstrak (Abstract)
Maikling buod ng buong papel (150-300 salita)
3. Panimula (Introduction)
Background, thesis statement, layunin
4. Pagsusuri ng mga Kaugnay na Literatura
Mga naunang pag-aaral at kaalaman tungkol sa paksa
5. Metodolohiya
Paano ginawa ang pananaliksik
6. Resulta at Talakayan
Mga natuklasan at paliwanag
7. Konklusyon at Rekomendasyon
Buod at mga mungkahi
8. Bibliograpiya/Sanggunian
Listahan ng lahat ng pinagkunan
Tips sa Pagsulat:
- * Gumamit ng pormal na wika (wikang pang-akademiko)
- * Iwasan ang "ako" at "ikaw" - gamitin ang pangatlong panauhan
- * Palaging magbigay ng ebidensya sa mga pahayag
- * Suriin ang mga pagkakamali bago ipasa
7. Mga Uri ng Diskurso
Ang diskurso ay paraan ng paglalahad ng ideya sa pasulat o pasalita. Mayroong apat na pangunahing uri ng diskurso.
1. Pagsasalaysay (Narration)
Pagkukuwento ng mga pangyayari sa tamang pagkakasunod-sunod.
- * May simula, gitna, at wakas
- * Gumagamit ng mga transition words (pagkatapos, sunod, matapos)
- * Halimbawa: kuwento, talambuhay, balita
2. Paglalarawan (Description)
Pagbibigay ng detalyadong impormasyon tungkol sa isang bagay, tao, o lugar.
- * Gumagamit ng pandama (paningin, pandinig, panlasa, pang-amoy, pandamdam)
- * Maraming mga pang-uri at pang-abay
- * Halimbawa: paglalarawan ng lugar, tao, bagay
3. Paglalahad (Exposition)
Pagpapaliwanag o pagbibigay ng impormasyon tungkol sa isang paksa.
- * Layunin: magbigay ng kaalaman
- * Obhektibo (walang personal na opinyon)
- * Halimbawa: ensayklopidya, textbook, manual
4. Pangangatwiran (Argumentation)
Pagbibigay ng mga dahilan upang hikayatin ang mambabasa.
- * May thesis o claim
- * May ebidensya at lohikal na argumento
- * Halimbawa: editoryal, debate, persuasive essay
8. Kritikal na Pagbasa at Pagsusuri
Ang kritikal na pagbasa ay aktibong pakikipag-ugnayan sa teksto - pagtatanong, pagsusuri, at paghusga sa halip na basta tatanggap lamang.
Mga Tanong sa Kritikal na Pagbasa:
- Sino ang sumulat? - Ano ang background at posibleng bias?
- Ano ang layunin? - Magpaalam, manghikayat, maglibang?
- Para kanino ito isinulat? - Sino ang target na mambabasa?
- Anong ebidensya ang ginamit? - Katotohanan o opinyon?
- Lohikal ba ang argumento? - May mali ba sa pangangatwiran?
Katotohanan vs. Opinyon:
Katotohanan (Fact)
Mapapatunayan kung totoo o hindi
"Ang Mt. Apo ay may taas na 2,954 metro."
Opinyon (Opinion)
Personal na paniniwala o pananaw
"Ang Mt. Apo ang pinakamagandang bundok."
Mga Antas ng Pag-unawa:
Literal
Direktang nakuha sa teksto - sino, ano, saan, kailan
Interpretatibo
Pagbibigay-kahulugan - bakit, paano, ano ang ibig sabihin
Kritikal/Mapanuri
Pagsusuri at pagbibigay ng sariling opinyon
Aplikatibo
Paggamit ng natutunan sa totoong buhay
Pagsusuri ng Teksto:
- 1. Basahin ang buong teksto nang mabuti
- 2. Tukuyin ang pangunahing ideya at layunin
- 3. Suriin ang mga ebidensya at argumento
- 4. Alamin kung may bias o pagkiling ang may-akda
- 5. Bumuo ng sariling pananaw batay sa pagsusuri
Mga Mahalagang Punto
Panitikan
- * 5 panahon ng panitikang Filipino
- * Patula, prosa, dula
- * Mga kilalang manunulat: Rizal, Balagtas, Hernandez
Sanaysay
- * 3 bahagi: Panimula, Katawan, Konklusyon
- * 6 uri: Pormal, Di-pormal, Nagsasalaysay, Naglalarawan, Nagpapaliwanag, Nangangatwiran
Thesis Statement
- * Pangunahing ideya ng papel
- * Malinaw, tiyak, may argumento
- * Formula: Paksa + Posisyon + Dahilan
Pananaliksik
- * 6 hakbang: Paksa, Tanong, Kalap, Organisa, Sulat, Bibliyograpiya
- * Palaging banggitin ang sanggunian
- * Iwasan ang plagiarism